الوقت- هفته گذشته شاهد بروز برخی ناآرامی ها از سوی کارگران خارجی در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بودیم ؛محافل خبری از اعتراض گسترده ی کارگران شرکت سواعد در شهرک صنعتی ابوظبی گزارش داده و در همین رابطه برخی اخبار نیز حکایت از شورش کارگران مصری مقیم کویت در اردوگاه مهاجران داشت.در همین چارچوب اغلب کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس،طی هفته های اخیر اقدام به وضع قوانینی سختگیرانه در راستای حمایت از اشتغال شهروندان خود و حتی اخراج کارگران مهاجر نموده اند.
بر همین اساس و با توجه به حضور گسترده کارگران خارجی در کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس و وابستگی این کشورها به نیروهای کار مهاجر در عرصه های مختلف اعم از خدماتی، صنعتی و...؛پاسخ به چرایی وقوع ناآرامی های اخیر در بین کارگران مهاجر و بررسی آینده کشورهای حاشیه ی خلیج فارس در سایه اخراج کارگران خارجی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
کاهش بهای انرژی و اخراج کارگران مهاجر
از ابتدای آغاز همه گیری ویروس کرونا در جهان و به دنبال آن کاهش قابل توجه نرخ تولید کشورهای مختلف، تقاضا برای انرژی به شدت کاهش یافت و این امر در کنار اتخاذ سیاست های نادرست و رقابتی نفتی عربستان با روسیه، بیش از پیش بهای نفت را در جهان کاهش داد.
از این رو کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که از صادرکنندگان بزرگ انرژی در حوزه ی نفت و گاز هستند به شدت متضرر شده و در کنار کاهش بهای انرژی در جهان، از سویی دیگر و با کاهش نرخ تولیدات غیر نفتی به دلیل مواجه با ویروس کرونا،نیز زیان دیده و این امر در کنار افزایش بیکاری در بین شهروندانشان،این کشورها را با مشکلات حاد اقتصادی رو به رو کرد.
بر این اساس اغلب کشورهای عضو شورای همکاری که پیشتر و در زمان های مشابه که با مشکلات اقتصادی ناشی از کاهش قابل ملاحظه بهای نفت مواجه می شدند، سیاست ملی کردن نیروی کار و اخراج کارگران خارجی را در پیش گرفته بودند، اینبار نیز با اتخاذ همین سیاست اقدام به اخراج کارگران مهاجر و در کنار آن وضع قوانینی برای در اولویت قرار گرفتن نیروهای کار بومی در استخدام ها نمودند.
اگر چه اتکا به نیروهای کار بومی حتی پیش از شرایط همه گیری ویروس کرونا مورد توجه برخی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و بالاخص عمان بوده است، و عربستان نیز پیشتر اجرای چنین سیاست هایی را در دستور کار خود قرار داده بود اما با روند کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی و درگیر شدن با عواقب اقتصادی ویروس کرونا،سرعت بخشیدن به اخراج نیروهای کار مهاجر و جایگزینی نیروهای بومی را پیش گرفته است.
با این حال قطر در این بین به عنوان یک استثنا رفتار کرده است. با توجه به وابستگی شدید این کشور به نیروی کار خارجی درحالی که تنها 300000 نفر از نزدیک به دومیلیون و هفتصد هزار نفر جمعیت قطری هستند، و البته اجرای پروژه های کلان در این کشور برای میزبانی از جام جهانی فوتبال، قطر را بر آن داشته تا اقدام خاصی در این خصوص نداشته باشد و علی رغم کاهش بیش از پیش خدمات به نیروهای کار خارجی، همچنان از آنها استفاده کند.
در مجموع و با توجه به سرعت بخشیدن به اخراج نیروهای کار مهاجر و جایگزین کردن نیروهای بومی با آنان توسط اغلب کشورهای شورای همکاری و دیر کرد در پرداخت دستمزدها، ناآرامیهایی در بین جمعیت کارگران مهاجر در کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس به وجود آمده است.
پیامدهای اخراج کارگران مهاجر
در شرایطی که اخراج نیروهای کار خارجی به نظر بهترین و دم دست ترین نسخه برای کاهش فشار به شهروندان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می آید؛اما این امر بی تردید در میان مدت و بلند مدت پیامدهای ناگواری را برای این کشورها درپی خواهد داشت:
1.نیروهای کارخارجی با توجه به دستمزد کمی که دریافت می کردند،سبب جذب بخشی از سرمایه های خارجی جهت تولید در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس شده بودند که به نظر با روند اخراج آنها و جایگزینی نیروهای بومی با آنها،در سایه ی توجه کشورهای صاحب صنعت برای جبران لطماتی که از کاهش نرخ تولید متوجه آنها شده است،نگه داشتن خطوط تولیدی در کشورهای شورای همکاری را سخت خواهد کرد.
2.در بخش خدمات نیز نیروهای کار خارجی علاوه بر دستمزدهای پائین، مهارت مناسبی نیز کسب کرده بودند که ناشی از حضور بلند مدت آنها در این مشاغل بوده و اخراج این نیروها دستکم در کوتاه مدت به بخش خدمات کشورهای جنوبی حاشیه ی خلیج فارس لطمه خواهد زد.
3.بخش از نیروهای کار مهاجر که در رده های بالاتری از کارگران قرار داشتند، به تدریج صاحب املاک شده بوند که این امر به صنعت ساختمان سازی در کشورهای میزبان کمک کرده بود و با اخراج این افراد علاوه بر کم رونق شدن این صنعت،بخش املاک این کشورها با رکود احتمالی مواجه خواهد شد.
4.با توجه به جمعیت قابل ملاحظه نیروهای کار مهاجر،این افراد نقش پررنگی در رونق شرکت های هواپیمایی کشورهای میزبان خود داشتند و با توجه به تعداد بالا و سفرهای مداوم به کشورهای خود و بازگشت به محل های کار، سود زیادی را عاید خطوط هوایی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس می کردند که با اخراج این افراد و با توجه به رکود این بخش در اغلب کشورها،کشورهای شورای همکاری بیش از پیش در این بخش دچار مشکل خواهند شد، درحالی که پیشتر سرمایه گذاری های سنگینی برای کسب درآمد بر روی شرکت های هواپیمایی خود داشته اند و در این راه موفقیت های چشمگیری نیز کسب کرده بودند.
5.اخراج کارگران خارجی همواره در شرایط سخت اقتصادی به عنوان نسخه ای ضربه گیر عمل کرده که از وارد شدن فشارهای سخت به جمعیت بومی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس،جلوگیری کرده است؛ حال به نظر می رسد با اخراج دائمی این افراد، در شرایط آتی بحران های اقتصادی دیگر ضربه گیری برای جلوگیری از وارد آمدن فشار به شهروندان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس وجود ندارد و این فشار نیز بلافاصله از توده های مردمی به حاکمان این کشورها وارد شده و با توجه به شرایط خاص نظام های سیاسی در این کشورها،این امر تهدیدی جدی را متوجه ی امنیت ملی شیخ نشینان حاشیه خلیج فارس خواهد کرد.
