الوقت- قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در گفتگو با سایت خبری – تحلیلی الوقت به ارزیابی تهدیدات اخیر داعش علیه کشورهای عربی و غربی پرداخت و گفت هر چه بیشتر داعش در سوریه و عراق سرزمین از دست بدهد بیشتر احتمال دارد که در مناطق دیگری از جهان اقدام به عملیات‌های تروریستی و وحشت آفرین کند.
آنچه در پی می آید؛ متن کامل این گفتگوست:
پرسش: اخیرا اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه ابوبکر البغدادی، سرکرده داعش از رهبران خارجی این گروه خواسته تا باندهای زیرزمینی داعش در کشورهای عربی را احیا کنند و به تشدید حملات علیه تأسیسات نفتی و منافع کشورهای غربی و خارجی عضو ائتلاف بین المللی بپردازند. به نظر شما این تهدیدات داعش تاچه میزان جدی است و اینکه این تهدید که از ترکیه شروع شده ممکن است به سایر نقاط بسط پیدا کند؟
رویکرد و روشی که داعش در پیش گرفته مبتنی بر خشونت و تهدید حداکثری از طریق اقدامات تروریستی است. تا وقتی که داعش سرزمین‌هایی را در عراق و سوریه در اختیار داشت و امیدوار بود بتواند این سرزمین‌ها را حفظ کند، طبیعتا احساس می‌کرد که کمتر نیاز به آن دارد تا از اقدامات تروریستی و وحشت آفرینی در دیگر کشورها استفاده کند. اما امروز که موقعیت داعش در عراق و حتی تاحدودی سوریه تضعیف شده و در آستانه شکست در موصل قرار دارد، انتظار می‌رود که روز به روز اقدامات تروریستی اش افزایش پیدا کند.
از سوی دیگر تا زمانی که ترکیه نسبت به داعش یک رویکرد ملاطفت آمیز داشت، رفتار داعش نسبت به آنها متفاوت بود. اما اکنون ترکیه به دلیل منافع دیگری که پیدا کرده مجبور است هم با داعش بجنگد و هم با کردها. لذا داعش نیز نسبت به ترکیه رویکرد خصمانه‌ای را دنبال می‌کند. بنابراین تمام کشورهای منطقه و غربی باید تهدیدات داعش را جدی بگیرند زیرا هرچه بیشتر داعش سرزمین از دست بدهد از اقدامات دیگری برای وحشت آفرینی استفاده خواهد کرد.
پرسش: بنابراین شرایط فعلی سوریه و عراق داعش را به این سمت هدایت کرده که عملیات‌هایشان را به صورت گسترده‌تر و فرامنطقه‌ای تر انجام دهند؟
طبیعی است زمانی که این گروهها زمین را در سوریه و عراق از دست می‌دهند برای آنکه بازیگران دیگری که در این بحران نقش دارند مانند اعراب، غربی‌ها و ترکیه را تحت فشار قرار دهند، از ابزار تروریسم استفاده می‌کنند. در نتیجه چنین اقداماتی با وضعیت آنها در عراق و سوریه ارتباط مستقیم دارد. حتی در آینده هرچه آنها در این مناطق ناامیدتر شوند احتمال انجام اقدامات خشن تر در مناطق دیگر از سوی این نیروهای افراطی و تروریستی افزایش می‌یابد.
پرسش: به نظر شما داعش تاچه حد ابزارها و تاکتیک‌های لازم را برای عملیات در کشورهای عربی و غربی در اختیار دارد؟
داعش مبتنی بر یک جریان فکری است که هم با حکومت‌های منطقه‌ای مشکل دارد و هم با دولت‌های مستقر. داعش بر اساس این دیدگاه فکری می‌تواند نیروهایی که در کشورهای منطقه‌ای و غربی دچار سرخوردگی شده یا از جامعه طرد می‌شوند را جذب کند. لذا داعش از این نیروها که امیدی به آینده و زندگی ندارند به عنوان ابزاری برای عملیات انتحاری یا عملیات تروریستی استفاده می‌کند. این در حالی است که در میان تمام کشورهای غربی و عربی مشکلاتی در جوامع وجود دارد؛ به خصوص در جوامع غربی مهاجران نمی‌توانند وارد سیستم شوند. بنابراین به لحاظ نیروی انسانی داعش ابزار لازم را در اختیار دارد. از سوی دیگر با توجه به پیشرفت تکنولوژی و ارتباطات، امکانات کافی در اختیار داعش گذاشته می‌شود تا بتواند از آن هم برای جذب نیرو و هم پیشبرد شیوه‌های تروریستی استفاده کند.
پرسش: در این میان اروپا و کشورهای عربی چه راهکارها و راهبردهایی را برای مقابله و دفع چنین تهدیدات احتمالی از سوی داعش در اختیار دارند؟
تجربه نشان داده که تنها راهبرد امنیتی برای مقابله با چنین تهدیداتی کافی نیست بلکه باید همزمان شیوه‌های فرهنگی و سیاسی نیز به کار گرفته شود. به خصوص در منطقه خاورمیانه مشکل بزرگی که وجود دارد مسئله توسعه نیافتگی و فقر است. همچنین در این منطقه نیروهای جوان بیشترین ترکیب جمعیتی را تشکیل می‌دهند که به دلیل توسعه نیافتگی و فقر دچار مشکلات بیکاری هستند. بنابراین برای حل این مشکلات و جلوگیری از تهدیدات تروریستی باید چندین راهبرد به کار گرفته شود؛ نخست راهبرد امنیتی برای کنترل تهدیدات و دیگری راهبرد فرهنگی برای اینکه تفکرات اشتباه را از جوامع دور کنند. راهبرد دیگر که راهبرد اصلی است مسئله توسعه اقتصادی و سیاسی است. به خصوص در منطقه خاورمیانه این راهبرد باید مورد توجه قرار گیرد. زیرا حکومت‌هایی در این منطقه وجود دارد که قادر به بسط و توسعه دموکراسی، اقتصاد و حقوق بشر نیستند. لذا تا زمانی که این بحران‌ها وجود دارد تهدیداتی از سوی افراطیون چنین جوامعی را در معرض خطر قرار می‌دهد.
